جریان‌شناسی تاریخی اشتغال زنان در فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 گروه عمومی،مدرسه عالی علوم انسانی،مجتمع آموزش عالی خواهران ، نمایندگی استان خراسان، جامعه المصطفی العالمیه، مشهد، ایران

2 گروه فقه و معارف اسلامی، مدرسه عالی فقه و قرآن، مجتمع آموزش عالی خواهران، نمایندگی استان خراسان، جامعه المصطفی العالمیه، افغانستان.

3 گروه کلام اسلامی، مدرسه عالی علوم انسانی ، مجتمع آموزش عالی خواهران، نمایندگی استان خراسان، جامعه المصطفی العالمیه، افغانستان.

چکیده

مقاله پیش‌رو به جریان‌شناسی تاریخی اشتغال بانوان در فقه امامیه می‌پردازد. نگارندگان پس از مروری بر پیشینه تاریخی فعالیت‌های اقتصادی بانوان از بعثت تاکنون و تأثیر این فعالیت‌ها در فرد و جامعه‌ی اسلامی، به بیان نظرات مراجع معاصر امامیه در مورد «اشتغال زنان» پرداخته و وجوه تعامل و تقابل این مقوله را با «فقه امامیه» مورد بررسی قرار داده‌اند. روش این پژوهش، تاریخی تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و میدانی است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که فقه امامیه، اشتغال زنان را با رعایت ضوابط و آداب معین، پذیرفته است؛ آدابی که برخی از آنها مشترک میان مردان و زنان است و برخی دیگر ویژه‌ی زنان است. حاصل سخن آنکه اشتغال زنان در صورتی که برای انجام وظایف محوله و بر اساس موازین تعیین شده از سوی شارع باشد، نه تنها اشکالی ندارد؛ بلکه چه بسا ضرورت هم خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم

    1. ابن‌اثیر، علی‌بن‌محمد، اسد‌الغابه فی معرفه‌الصحابه، ج 5، تهران، المکتبه الاسلامیه، بی‌تا.
    2. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمد‌بن‌علی، عیون اخبار‌الرضاS، ج 2، تهران، نشر جهان، چاپ اول، بی‌تا.
    3. آئینه‌وند، صادق، «زنان در نخستین سده‌های اسلامی»، سی سال با تاریخ (مجموعه مقالات)، تهران، کتاب توت، 1391 .
    4. بنی‌هاشمی خمینی، محمد حسن، توضیح‌المسائل مراجع: مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید، ج 2، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1385.
    5. جلالی کندری، سهیلا، زن مسلمان: پرده‌نشینی یا حضور اجتماعی، تهران، دانشگاه الزهراء، 1383.
    6. جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، ج 24، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1383.
    7. جهانگیری، محسن، بررسی تمایزهای فقهی زن و مرد، قم، بوستان کتاب، 1385.
    8. چگینی، شکوفه، حقوق اقتصادی زن در اسلام، مشهد، ضریح آفتاب، 1391 .
    9. حر عاملی، محمد‌بن‌حسن، وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل‌الشریعه، ج 14، تهران، اسلامیه، 1372 .
    10. الحوفی، احمد محمد، المرأه فی الشعر الجاهلی، قاهره، دار نهضه مصر للطبع و النشر، 1980 .
    11. خمینی، روح‌الله، تحریر الوسیله، ج 2، تهران، مکتبه علمیه اسلامی، بی‌تا.
    12. خمینی، روح‌الله، رساله توضیح المسائل حضرت آیت الله العظمی امام خمینی (ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) ، 1378 .
    13. خویی، ابوالقاسم، المسائل الشرعیه(استفتاآت)، ج 2، بیروت، دارالزهراء، 1416 .
    14. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دارالشامیه، 1412 .

    15. رهبر، مهدی، «بررسی تطبیقی نظرات شیعه و اهل سنت در مورد اشتغال بانوان»، بانوان شیعه، شماره 22، 1388، صص 45-66 .

    16. شاهدی، سامره و فرحودی، محمد علی، «جایگاه شغلی زن در خانواده و اجتماع از دیدگاه قرآن»، زن و جامعه، شماره 4، 1389 ، صص 111-132 .

    1. شهید‌الثانی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 5، نجف، بی‌نا، بی‌تا.
    2. صافی، لطف الله، جامع الاحکام، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، 1385.
    3. صانعی، یوسف، رساله توضیح المسائل، قم، میثم تمار، 1376 .
    4. صدوق، محمد‌بن‌علی، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، بی‌جا، جامعه مدرسین، 1403 .
    5. صدوق، محمد‌بن‌علی، من لا یحضره الفقیه، ج3، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1404 .
    6. طوسی، محمد‌بن‌حسن، تهذیب‌الاحکام فی شرح‌المقنعه للشیخ‌المفید، تهران، دارالکتب‌الاسلامیه، 1407.

    23. علوی، سید یوسف، «خدمات اجتماعی از منظر وجوب کفائی»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 2، 1382، صص 37-50 .

    1. فخر المحققین، فرزند علامه، ایضاح‌الفوائد، ج 3، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، 1363 .

    25. فهیمی، فاطمه، حقوق مالی زن «مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام، ایران و کنوانسیون رفع تبعیض از زنان»، قم، دانشگاه قم، 1385 .

    1. کرکر، عصمه الدین، المرأه فی العهد النبوی، بیروت، دار الغرب الاسلامی،  1993 .
    2. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی ، ج 3 و ج 4 و ج 5 و ج 6، تهران، دارالکتب اسلامیه، 1407.
    3. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 46 و ج 32، بیروت، موسسه الوفاء، 1403 .
    4. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه (با ترجمه فارسی)، ج 11، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دار‌الحدیث، 1389 .

    30. محمودی، محسن، جدیدترین مسائل از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ورامین، انتشارات علمی فرهنگی صاحب الزمان، 1385.

    1. مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه، نرم افزار «گنجینه‌ی آرای فقهی- قضایی».
    2. مفید، شیخ محمد، مقنعه، قم، نشر اسلامی،1410.
    3. مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، ج 4، بیروت، دارالعلم للملایین، 1402 .
    4. نجفی، محمد حسین، جواهر‌الکلام، ج 31، تهران، دار‌الکتب‌الاسلامیه، 1365 .
    5. نکونام گلپایگانی، محمد‌رضا، زن: مظلوم همیشه‌ی تاریخ، ج 4، قم، ظهور شفق، 1384 .
    6. نوری، حسین‌بن‌محمد تقی، مستدرک‌الوسائل و مستنبط‌المسائل، ج 1 و ج 14، بیروت، مؤسسه آل‌البیت لاحیاء‌التراث، 1408 .
    7. نهج الفصاحه، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، جاویدان، 1360 .  
    8. وسمقی، صدیقه، زن، فقه، اسلام، تهران، صمدیه، 1387 .